Η Ορθόδοξη εκκλησία του Γιαμάτε της Ιαπωνίας όπου λειτουργεί ο πατέρας Κωνσταντίνος Χισάσι Μασούντα.
Τρίτη 15 Απριλίου 2025
Σάββατο 22 Μαρτίου 2025
Οι πρώτοι που ασπάστηκαν την Ορθοδοξία ήταν οι σαμουράι
Άλλα Μιτροφάνοβα
— Δέσποτα, στη Ρωσία, δυστυχώς, πολύ λίγοι γνωρίζουν για την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ιαπωνία, για τις ιδιαιτερότητες και την ιστορία της. Μπορείτε να μας πείτε, παρακαλώ, πώς ξεκίνησαν όλα;
— Ο χριστιανισμός ήρθε στην Ιαπωνία τον 16ο αιώνα. Ήταν καθολικές ιεραποστολές. Εξαπλώθηκαν αρκετά σε όλη τη χώρα. Αλλά μετά από αυτό η Ιαπωνία είχε κλείσει τα σύνορα για τους ξένους για τριακόσια χρόνια, δεν υπήρχε ουσιαστικά καμία επιρροή από το εξωτερικό. Και μόνο στην δεκαετία του εξήντα του 19 αιώνα άρχισαν και πάλι οι διπλωματικές σχέσεις, έλαβε χώρα το λεγόμενο «άνοιγμα της χώρας». Η διείσδυση της δυτικής κουλτούρας συνεχίστηκε, και χριστιανοί ιεροκήρυκες από την Αμερική, την Ολλανδία, τη Ρωσία… εμφανίστηκαν και πάλι στη χώρα. Τότε ήταν που ήρθε στην Ιαπωνία ένας νεαρός ιερέας, ο μελλοντικός Άγιος Νικόλαος της Ιαπωνίας. Με την εμφάνισή του αρχίζει και η ιστορία της ιαπωνικής Ορθοδοξίας.
Εκείνη την εποχή οι Ιάπωνες δεν έβλεπαν καμία διαφορά μεταξύ των χριστιανικών ομολογιών: είτε προτεσταντισμός, είτε καθολικισμός, είτε ορθοδοξία, γι' αυτούς όλα ήταν το ίδιο. H σφαίρα επιρροής τους χωρίζονταν μόνο από ένα χαρακτηριστικό, το γεωγραφικό: κάθε μία από αυτές κυριαρχούσε στην περιοχή όπου είχαν αρχικά εγκατασταθεί οι ιεροκήρυκες. Έτσι, η Ορθοδοξία εξαπλώθηκε στα βόρεια εδάφη και η πλειονότητα των προτεσταντών ιερέων εγκαταστάθηκε στην Ανατολική Ιαπωνία. Όπως λένε, έτσι είναι ιστορικά.....
Φυσικά, ο καθένας κήρυττε με διαφορετικό τρόπο. Αλλά το κύριο πρόβλημα για όλους τους ήταν να εξηγήσουν στους απλούς Ιάπωνες ποιος είναι ο Θεός. Αυτό εξακολουθεί να είναι πολύ δύσκολο, επειδή η έννοια του Ενός Θεού δεν υπήρξε ποτέ στην παραδοσιακή ιαπωνική κουλτούρα. Ως εκ τούτου, το σημαντικότερο έργο της χριστιανικής ιεραποστολής στην Ιαπωνία ήταν να μεταφραστεί Αγία Γραφή στα ιαπωνικά. Και όταν ο Άγιος Νικόλαος ήρθε στην Ιαπωνία, ασχολήθηκε επίσης με το ζήτημα της μετάφρασης.
Στράφηκε στην κινεζική έκδοση. Η Ορθοδοξία είχε έρθει στην Κίνα κάπως νωρίτερα και η Αγία Γραφή είχε μεταφραστεί εκεί πριν από καιρό. Και επειδή η ιαπωνική και η κινεζική γλώσσα έχουν κοινά χαρακτηριστικά, η μετάφραση αυτή ήταν μια καλή βοήθεια.
Αλλά ακόμη και με μία υπαρκτή μετάφραση δεν λύνεται το πρόβλημα της κατανόησης για τον Ένα Θεό και την Αγία Τριάδα σε ένα προφορικό κήρυγμα στους Ιάπωνες. Νομίζω ότι ούτε στη Ρωσία είναι τόσο εύκολο να το εξηγήσει κανείς σε μη εκκλησιαστικούς ανθρώπους, παρόλο που η Ρωσία είναι μια χώρα με χιλιάδων ετών χριστιανική ιστορία, και υπό την επίδραση της Ορθοδοξίας διαμορφώθηκε όλος ο πολιτισμός και η ιστορία της. Τι να πούμε για την Ιαπωνία…
Ένα άλλο ζήτημα είναι πώς αντιλαμβάνονται οι ίδιοι οι Ιάπωνες την Ορθοδοξία; Ως πίστη, δηλαδή, αυτό που καθορίζει τη ζωή τους; Ή ως μέρος του πολιτισμού που ήρθε από τη Δύση; Δυστυχώς, η δεύτερη επιλογή είναι πολύ πιο συνηθισμένη. Άλλωστε, η Ορθοδοξία ήρθε σε εμάς από τη Ρωσία και πολλοί άνθρωποι τη συνδέουν με τη Ρωσία. Και ποιες είναι τώρα οι ρωσο-ιαπωνικές σχέσεις; Εδώ θα βρείτε και την απάντηση, γιατί η Ορθοδοξία σε εμάς είναι λιγότερο δημοφιλής, από ό, τι, ας πούμε, ο Καθολικισμός.
— Επίσης, γιατί η Ορθοδοξία γίνεται πιο συχνά αντιληπτή στην Ιαπωνία ως πολιτισμικό φαινόμενο παρά ως πίστη;
— Υπάρχουν διάφοροι λόγοι. Πρώτον, η ευρεία εξάπλωση του Χριστιανισμού άρχισε στην Ιαπωνία τον δέκατο ένατο αιώνα, κατά την εποχή Μέιτζι, όταν ο δυτικός πολιτισμός κατέκλυσε την Ιαπωνία. Φυσικά, ο χριστιανισμός έγινε αντιληπτός ως στοιχείο αυτού του πολιτισμού: μια ιδιαίτερη λογοτεχνία, ένα ιδιαίτερο είδος εικονογραφίας… Η αντίληψη αυτή ενισχύθηκε από τους προτεστάντες ιεροκήρυκες που έδιναν έμφαση στην ηθική και δεοντολογική πλευρά του χριστιανισμού.
Δεύτερον, στην ιαπωνική γλώσσα δεν υπάρχει η έννοια της πίστης. Πώς, για παράδειγμα, μεταφράζεται η λέξη «Ορθοδοξία» στα ιαπωνικά; — «Σεικέ», δηλαδή «σωστό δόγμα». Το οποίο, σε γενικές γραμμές, είναι κατανοητό, διότι οι παραδοσιακές θρησκείες της Ιαπωνίας, ο Σιντοϊσμός και ο Βουδισμός, είναι, πρώτα απ' όλα, διδασκαλίες, που ορίζουν πώς να ζει κανείς, πώς να ενεργεί σε αυτή ή σε άλλη την κατάσταση. Σε αυτές τις θρησκευτικές παραδόσεις δεν υπάρχουν έννοιες όπως η σωτηρία της ψυχής για την αιώνια ζωή, η προσωπική κοινωνία με τον Θεό, η Θεϊκή Προσωπικότητα και ούτω καθεξής. Ενώ οι Χριστιανοί πιστεύουν στην Ανάσταση του Χριστού, αποδέχονται αυτό το γεγονός ως γεγονός και ως ευκαιρία για την προσωπική τους σωτηρία. Η διαφορά, όπως μπορείτε να δείτε, είναι τεράστια.
Και παρ' όλα αυτά, στην Ιαπωνία υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δέχονται τον Χριστό με όλη τους την καρδιά και η Ορθοδοξία γι' αυτούς είναι πίστη, κάτι που αλλάζει τη ζωή τους. Στην εποχή Μέιτζι υπήρχαν εκείνοι που άκουσαν το κήρυγμα του Αγίου Νικολάου και τον ακολούθησαν.
— Ήταν άνθρωποι που το αναζητούσαν βαθιά μέσα τους;
— Μάλλον σε βαθιά εσωτερική κρίση. Παραδόξως, ήταν σαμουράι. Βρίσκεται στα βόρεια της Ιαπωνίας, το Χακοντάτε, όταν ο Άγιος Νικόλαος ήρθε εκεί; Ήταν ένα μέρος όπου ζούσαν άνθρωποι της παλιάς Ιαπωνίας, της Ιαπωνίας που είχε χάσει στην επανάσταση του αυτοκράτορα Μέιτζι, η οποία ανέτρεψε τον σογκούν Τοκουγκάβα και μετέφερε επίσημα την εξουσία στον αυτοκράτορα. Οι άνθρωποι της Τοκουγκάβα είχαν χάσει κάθε ελπίδα για ζωή, όπως οι ευγενείς στη Ρωσία μετά το 1917. Ήταν μορφωμένοι άνθρωποι, με τον τύπο σκέψης των σαμουράι, δηλαδή έτοιμοι να θυσιαστούν, να ζήσουν για χάρη μιας ιδέας. Αλλά έχασαν τη θέση τους στην κοινωνία, την τύχη τους..... Και κυρίως αυτό για το οποίο ζούσαν: οι αρχές και τα ιδανικά που υπηρετούσαν ανήκαν σε μια Ιαπωνία που δεν υπήρχε πια. Δεν ήξεραν τι να κάνουν έπειτα. Σε αυτή την κατάσταση, υποχώρησαν προς τα βόρεια, φεύγοντας από την επίθεση της νέας εποχής.
Ήθελαν να κάνουν τη διαφορά στη χώρα τους. Χρειάζονταν όμως κάποια διδασκαλία, κάποια ιδέα που θα τους στήριζε σε αυτή τη δύσκολη εποχή. Τότε συνάντησαν τον Άγιο Νικόλαο… Τι ήταν αυτό: Πρόνοια του Θεού ή τύχη, πείτε το όπως θέλετε. Αλλά αυτοί ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που άκουσαν πραγματικά το κήρυγμά του για τον Χριστό. Και το κήρυγμά του έπιασε τόπο. Ένας από τους μαθητές του, ο Παύλος Σαβάμπε, που έγινε ιερέας, είπε: για να αλλάξεις κάτι στη χώρα σου, πρέπει πρώτα απ' όλα να αλλάξεις τον εαυτό σου. Και τι μπορεί να αλλάξει την καρδιά ενός ανθρώπου αν όχι η Ορθοδοξία;
— Δηλαδή υπήρχαν και στρατιώτες του Χριστού μεταξύ των σαμουράι;
— Ναι, υπήρχαν πολλοί σαμουράι μεταξύ των πρώτων Ιαπώνων Ορθοδόξων. Όλοι γνώριζαν ο ένας τον άλλον και ήταν φίλοι, διότι ο κώδικας της πίστης και της φιλίας για έναν σαμουράι είναι πάνω απ' όλα. Μάθαιναν γρήγορα ο ένας από τον άλλον για τη νέα πίστη, και εμπιστευόμενοι ο ένας τον άλλον, την αντιμετώπισαν με εμπιστοσύνη. Και επίσης, όπως νομίζω, έπαιξε ρόλο στην Ορθοδοξία, η πίστη του καθεδρικού ναού: η προσευχή στο ναό, η μια κοινή αιτία ολόκληρης της Εκκλησίας, προσεύχεται όλος ο κόσμος, νιώθοντας οι ίδιοι μια οικογένεια. Αυτό είναι κοντά στο πνεύμα των σαμουράι. Όλα αυτά συνέβαλαν στη διάδοση της Ορθοδοξίας.
Στη συνέχεια οι σαμουράι άρχισαν σταδιακά να επιστρέφουν στα εδάφη τους. Πολλοί ήταν από το Σεντάι, οπότε στην πόλη αυτή η Ορθοδοξία ήρθε αρκετά σύντομα. Και άρχισε να διαδίδεται γρήγορα μεταξύ των συγγενών, των φίλων και των γνωστών αυτών των προσηλυτισμένων. Αν και το κύριο πρόβλημα: είναι το πως να εξηγήσουν στους απλούς Ιάπωνες τι είναι ο Τριαδικός Θεός και ο Χριστός- Θεάνθρωπος, ο οποίος νίκησε τον θάνατο με τα πάθη Του, έτσι και παρέμενε άλυτο.
— Υπάρχει κάτι στην Ορθοδοξία που να μην απέχει πολύ αλλά ταυτόχρονα να είναι κατανοητό στη συνείδηση των Ιαπώνων;
— Φυσικά και υπάρχει. Πολλές από τις βασικές αρχές: αγάπα τον πλησίον σου, αν σε χαστουκίσουν στο αριστερό μάγουλο, γύρισε και το άλλο μάγουλο, είναι εδώ και πολύ καιρό γνωστές και κατανοητές στους Ιάπωνες. Αν στον δυτικό κόσμο το κέντρο του σύμπαντος είναι ο άνθρωπος, το «εγώ» του, και σε δεύτερη μοίρα οι σχέσεις του με τους άλλους, στη συνείδηση των Ιαπώνων προέχουν οι άλλοι.
Δηλαδή, κάποια στοιχεία της ορθόδοξης συνείδησης είναι ενσωματωμένα σε αυτούς. Ή όπως είναι στη μνημόνευση των κεκοιμημένων. Στην Ιαπωνία τιμούν τη μνήμη των προγόνων τους, και η παράδοση του μνημόσυνου και των μνημόσυνων γευμάτων υιοθετήθηκε πολύ γρήγορα. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά: για τους χριστιανούς, ο κύριος σκοπός της θείας λειτουργίας είναι η Κοινωνία, η ένωση με τον Θεό, αλλά στην Ιαπωνία η νεκρώσιμη ακολουθία βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με αυτήν, ως φόρος τιμής στους προγόνους. Και αυτό είναι ένα πρόβλημα για όλες τις χριστιανικές ομολογίες. Ο χριστιανισμός στην Ιαπωνία συχνά δεν γίνεται αντιληπτός στο σύνολό του, αλλά μόνο στο βαθμό που είναι κατανοητός και βολικός για εμάς, επειδή ανταποκρίνεται στις προηγούμενες πεποιθήσεις μας. Αλλά αυτό, μου φαίνεται, δεν είναι τόσο πρόβλημα των ίδιων των πιστών όσο του κλήρου. Είμαστε πολύ λίγοι, απλά δεν είμαστε αρκετοί για να εξηγήσουμε σε όλους όσοι θέλουν να μάθουν τι είναι ο Χριστιανισμός και ποια είναι η ουσία του.
— Αλλά στην Ιαπωνία υπάρχουν θεολογικές σχολές, κατηχητικά μαθήματα και, τέλος, τμήματα θεολογίας στα πανεπιστήμια. Αυτό δεν είναι αρκετό;
— Άλλο πράγμα είναι να κατανοείς τον Χριστιανισμό ως δόγμα, ως ακαδημαϊκό αντικείμενο, να αφομοιώνεις τη θεωρία και τις αρχές του και να αποφασίζεις για τον εαυτό σου: μου ταιριάζει, το αποδέχομαι. Και είναι τελείως διαφορετικό πράγμα να τον αποδέχεσαι στο επίπεδο των συναισθημάτων, ως μια πίστη που διαπερνά ολόκληρη τη ζωή, που ζει στην καρδιά και την αλλάζει. Πρόκειται για ένα ποιοτικά διαφορετικό βήμα.
Πριν μετακομίσω στο Σεντάι, υπηρέτησα στην Εκκλησία της Αναστάσεως στο Τόκιο, και συχνά παρατηρούσα μια τέτοια κατάσταση: οι άνθρωποι έρχονται στο κατηχητικό σχολείο για ένα χρόνο, δύο, τρία, τέσσερα και ήδη κατανοούν τις διδασκαλίες και τις αποδέχονται, παρόλα αυτά όμως δεν βαπτίζονται. Αυτό είναι πολύ χαρακτηριστικό των Ιαπώνων. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου χριστιανοί μεταξύ των βιβλικών μας μελετητών. Αντιλαμβάνονται την Αγία Γραφή ως λογοτεχνία.
— Πώς, κατά τη γνώμη σας, μπορείτε να εξηγήσετε στους σύγχρονους Ιάπωνες τι είναι η αμαρτία, η σωτηρία της ψυχής, η αιώνια ζωή, όλα αυτά τα πράγματα που είναι θεμελιώδη στην Ορθοδοξία, αλλά δεν είναι ιδιάζοντα στην ιαπωνική συνείδηση;
— Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Το πρόβλημα, όπως έχω ήδη πει, είναι ότι ο Χριστιανισμός εξακολουθεί να γίνεται αντιληπτός στην Ιαπωνία ως θρησκεία του δυτικού κόσμου, ξένη, εισαγόμενη. Και δεν έχει καταστεί ακόμη δυνατό να αλλάξει αυτή η κατάσταση, ο αριθμός των χριστιανών όλων των δογμάτων στην Ιαπωνία δεν υπερβαίνει το ένα τοις εκατό του πληθυσμού.
Επιπλέον, στον σημερινό κόσμο δεν είμαστε καθόλου εξοικειωμένοι με τη μάθηση. Η γνώση είναι αποθηκευμένη στον υπολογιστή, και αν χρειάζεστε πληροφορίες, αρκεί να πατήσετε το κατάλληλο κουμπί. Ψάχνουμε για έτοιμες απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα, και πολλοί άνθρωποι τις βρίσκουν, ιδίως εφόσον προσφέρονται σε αφθονία από διάφορα απόκρυφα δόγματα. Και έχοντας ικανοποιηθεί με αυτές τις απαντήσεις, δεν υπάρχει ανάγκη να βελτιωθεί κανείς, να προσπαθήσει να γίνει καλύτερος. Τα τελευταία είκοσι ή τριάντα χρόνια στην Ιαπωνία αυτή η τάση έχει εντοπιστεί αρκετά καθαρά: οι άνθρωποι δεν θέλουν να σκέφτονται, δεν θέλουν να αναπτύσσονται. Οι περισσότεροι άνθρωποι στην Ιαπωνία θεωρούν τους εαυτούς τους βουδιστές. Αλλά τι αντιπροσωπεύει ο βουδισμός τους; Μια φορά το χρόνο πηγαίνεις σε έναν ναό, προσεύχεσαι για λίγα λεπτά, πηγαίνεις στον τάφο ενός συγγενή σου και αυτό είναι όλο. Λίγοι άνθρωποι μελετούν τον Βουδισμό ως θρησκεία και χτίζουν τη ζωή τους σύμφωνα με τις διδασκαλίες του. Το ίδιο συμβαίνει και μεταξύ των χριστιανών, συμπεριλαμβανομένων των ορθόδοξων χριστιανών. Το να αλλάξει κανείς την καρδιά του συχνά γίνεται αδύνατο εγχείρημα, οι άνθρωποι προτιμούν απλώς να εγκαταλείψουν την πίστη, ακόμη και αν καταλαβαίνουν με το μυαλό τους την ορθότητα και την αναγκαιότητά της. Εξάλλου, η πίστη είναι, πρώτα απ' όλα, έργο της ψυχής..... Για να καλλιεργήσει κανείς την πίστη στον εαυτό του, πρέπει να σκεφτεί, πρέπει να προσπαθήσει να αποκτήσει την εμπειρία της κοινωνίας με τον Θεό. Είναι πραγματική, είναι διαθέσιμη σε όλους. Έχουμε την αδιανόητη πολυτέλεια να μπορούμε να αισθανόμαστε τον Θεό στην καθημερινή μας ζωή. Αλλά είναι απαραίτητο να σκεφτούμε και να μιλήσουμε γι' αυτό. Και, πρώτα απ' όλα, είμαστε εμείς, οι ποιμένες. Πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί με τους ενορίτες μας και με τους λεγόμενους εκκλησιαζόμενους, ιδίως με εκείνους που έρχονται για πρώτη φορά στο ναό. Η σκέψη δεν με εγκαταλείπει ποτέ: ίσως το όλο θέμα είναι ότι εμείς, οι ποιμένες, δεν κάνουμε αρκετά.
Κατά κάποιον τρόπο, η κατάσταση στην Ιαπωνία σήμερα θυμίζει την πρώιμη χριστιανική ιστορία. Ήταν δύσκολο να είσαι χριστιανός στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ήταν δύσκολο να κηρύξεις στην Ελλάδα...... Τώρα κηρύττουμε ανάμεσα στους ειδωλολάτρες, στους οποίους η πίστη μας είναι ξένη και η ανάγκη για τη σωτηρία της ψυχής δεν είναι προφανής. Φυσικά, δεν μας πετάνε σε κλουβιά με τίγρεις, δεν μας βασανίζουν, υπό αυτή την έννοια είναι πολύ πιο εύκολο για εμάς. Αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο να βρεις έναν τρόπο να μαρτυρήσεις για τον Χριστό στην καθημερινή ζωή, όταν κανείς δεν σε καταδιώκει ή δεν σου απαγορεύει να προσευχηθείς. Διότι ο μόνος τρόπος για να μαρτυρήσουμε είναι να αγαπήσουμε ειλικρινά τους συνανθρώπους μας, όχι με μια ρομαντική παρόρμηση, αλλά στην καθημερινή ζωή. Θα συμφωνήσετε ότι αυτό δεν είναι τόσο εύκολο.
— Υπάρχουν άνθρωποι ανάμεσα στο ποίμνιό σας, ανάμεσα στους ενορίτες του ναού σας, που έχουν ασπαστεί βαθιά την Ορθοδοξία;
— Υπάρχουν διάφορα παραδείγματα. Πολλοί έρχονται, ενδιαφέρονται για την εκκλησιαστική ζωή, τις λειτουργίες, ακούν με προσοχή τα κηρύγματα, πηγαίνουν στην εκκλησία για μισό χρόνο, ένα χρόνο, τελικά αποφασίζουν και λαμβάνουν το βάπτισμα..... Αλλά μετά από αυτό σταματούν αμέσως να πηγαίνουν στην εκκλησία. Και αυτό παρά το γεγονός ότι το ενδιαφέρον τους ήταν απολύτως ειλικρινές και ήθελαν πραγματικά να γίνουν πραγματικοί χριστιανοί… Αλλά η λήψη του Βαπτίσματος κάποια στιγμή έγινε ο μοναδικός τους στόχος. Αντί να είναι η αρχή της εκκλησιαστικής ζωής, έγινε το τέλος του δρόμου γι' αυτούς. Τέτοιος είναι ο αγώνας δρόμου μικρής διάρκειας. Μεταξύ εκείνων που προσπαθούν να κατανοήσουν τον Χριστιανισμό ως δόγμα, ως ακαδημαϊκό κλάδο, τέτοιοι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα πολυάριθμοι.
Υπάρχουν όμως και άλλα παραδείγματα και είναι πολλά, όπου οι άνθρωποι αλλάζουν. Απλώς δεν έχει περάσει πολύς χρόνος. Κρίνετε μόνοι σας: στη Ρωσία, η Ορθοδοξία έχει ιστορία χιλίων ετών, αλλά στην Ιαπωνία ήρθε πριν από εκατό σαράντα χρόνια. Σε ιστορική προοπτική πρόκειται για ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα, η Ορθοδοξία δεν είχε ακόμη χρόνο να ριζώσει στην κουλτούρα και τη συνείδησή μας. Άλλωστε στην Ιαπωνία οι σιντοϊστικές και βουδιστικές γιορτές (ματσούρι) αποτελούν μέρος όχι καν της θρησκευτικής, αλλά της κοινωνικής ζωής.
Και ιστορικά, οι Ιάπωνες έχουν ιστορικά βάλει το κοινό στο προσκήνιο. Κρίνετε μόνοι σας πόσο δύσκολο είναι να ξεχωρίσετε σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Το να είσαι ένα μαύρο πρόβατο είναι μια απόφαση κρίσης. Ένα παιδί στο σχολείο δεν μπορεί να μην πηγαίνει στο ματσούρι, διαφορετικά θα γίνει αντικείμενο εκφοβισμού και παρενόχλησης από τους συμμαθητές του.
Ταυτόχρονα, αν στη Ρωσία, την Ευρώπη και τον Νέο Κόσμο η Κυριακή, που είναι η τελευταία μέρα της εβδομάδας, συνδέεται στο μυαλό των ανθρώπων με το γεγονός της Ανάστασης του Χριστού, στην Ιαπωνία είναι απλώς η ημέρα του ήλιου. Ως εκ τούτου, δεν είναι καθόλου προφανές σε έναν Ιάπωνα γιατί την ημέρα αυτή είναι προτιμότερο να απέχει από την καθημερινή εργασία και να την αφιερώνει στην πνευματική εργασία.
Πιστεύω ότι η Ορθοδοξία, ο Χριστιανισμός γενικά, αντιμετωπίζει τώρα ένα πολύ σημαντικό καθήκον, να γίνει αναπόσπαστο μέρος της ιαπωνικής κοινωνίας, να γεμίσει τη ζωή της με ένα νέο, άγνωστο ακόμη νόημα. Και αυτό είναι μια μεγάλη ευθύνη για κάθε χριστιανό…
Άλλα Μιτροφάνοβα
Μεταφραστής: Σάββας Λαζαρίδης
Το φόντο είναι απόσπασμα της φωτογραφίας rusrep.ru
foma.ru
3/14/2025
ΤΟ ΘΑΥΜΑ! Ο Άγιος Γαβριήλ έστειλε ένα βερίκοκο...
Παντρεύτηκα με την ευλογία του πατέρα Γαβριήλ. Έχω τέσσερα παιδιά.
Ένα από αυτά, η Μαρία, είχε μια παθολογία από τη γέννησή της: δεν μπορούσε να μιλήσει και έκανε γνωστή την επιθυμία της μόνο με χειρονομίες και τον ήχο «ου».
Το 2001, όταν η Μαρία ήταν τριών ετών, η γυναίκα μου και εγώ αποφασίσαμε να επισκεφτούμε τον τάφο του πατέρα Γαβριήλ. Φυσικά πήραμε και τη Μαρία μαζί μας.
Στον τάφο γονατίσαμε και ζητήσαμε από τον πατέρα Γαβριήλ να μεσολαβήσει ενώπιον του Θεού για να μιλήσει η Μαρία.
Όταν ετοιμαζόμασταν να φύγουμε, η Μαρία γλίστρησε από την αγκαλιά της μητέρας της, έτρεξε στον τάφο του πατέρα Γαβριήλ και πήρε ένα βερίκοκο από εκεί.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχαμε δει κανένα βερίκοκο στον τάφο. Μας έφερε ένα βερίκοκο και, λέγοντας το συνηθισμένο «οο», άρχισε να κάνει σημάδια ότι πρέπει να την αφήσουμε να φάει αυτό το βερίκοκο.
Τα είπαμε όλα στη μητέρα Παρασκευή και είπε: «Ο πατέρας Γαβριήλ έστειλε στην κοπέλα ένα βερίκοκο, ας το φάει».
Στο δρόμο, ακόμα στη Μτσχέτα, η Μαρία μου λέει ξαφνικά:
«Μπαμπά, αγόρασέ μου ένα κουλούρι».
Μπορείτε να φανταστείτε πόσο χαρούμενοι ήμασταν τότε! Από τότε η κοπέλα μιλάει κανονικά, όπως όλοι.
π. Δαυίδ (Γκριγκαλασβίλι),
Προίστάμενος της Ενορίας Αγ. Ηλίας -Τσνόρα
Deutscher orthodoxer Choral: Polyeleos/ Γερμανική Ορθόδοξη Χορωδία: Πολυέλεος
Väter und Chor des Heiligen Dreifaltigkeitsklosters Buchhagen unter Leitung von Altvater Johannes. Historische Aufnahme Ende der 1990er Jahre erschienen bei "Orthodox Chant". Polyeleos-Gesang aus der Nachtwache.
Οι πατέρες και η Χορωδία της Αγίας Μονής της Αγίας Τριάδας του Buchhagen υπό την καθοδήγηση του Ηγουμένου πατέρα Γιοχάννες/ Ιωάννη. Ιστορική καταγραφή στα τέλη του έτους 1990 που κυκλοφόρησε με τον τίτλο "Orthodox Chant". Ο ψαλμός Πολυέλεος από την Αγρυπνία.
Πέμπτη 20 Μαρτίου 2025
Κολωνία: Θεοφανώ, η Ελληνίδα Αυτοκράτειρα της Μεσαιωνικής Γερμανίας και η συνεισφορά της στην πολιτιστική ανάπτυξη της Δύσης
Η Βασιλική του Αγίου Παντελεήμονα / Πανταλέοντα στην Κολωνία
Άγαλμα της αυτοκράτειρας Θεοφανούς στο ναό της Μαρκτκίρχε της γερμανικής κωμόπολης Εσβέγκε, στην Έσση
Γράφει ο δημοσιογράφος Ευθύμιος Χατζηϊωάννου.
Λίγοι είναι οι Έλληνες που γνωρίζουν, πως στην ιστορική μεγαλούπολη της Κολωνίας, ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά και βιομηχανικά της Γερμανίας και ολόκληρης της Ευρώπης, υπάρχει κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, τόσο για εμάς τους Έλληνες, όσο και για τους Γερμανούς και όλους τους δυτικοευρωπαίους. Στην εκκλησία του Αγ. Παντελεήμονος (ή Αγ. Πανταλέοντα, όπως τον ονομάζουν σήμερα οι Ρωμαιοκαθολικοί, διατηρώντας τον λατινικό τύπο του ονόματος του Αγίου), μία από τις 12 βασιλικές ρωμανικού ρυθμού που υπάρχουν στη πόλη αυτή, κρύβεται ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής, της γερμανικής αλλά και ολόκληρης της ευρωπαϊκής ιστορίας. Το ιδιαίτερο αυτής της εκκλησίας δεν είναι μόνο η μακραίωνη ιστορία και ο βυζαντινής προέλευσης αρχιτεκτονικός της ρυθμός, αλλά και το ότι μέσα στον Ιερό αυτό Ναό σώζεται μέχρι σήμερα, εδώ και περισσότερα από 1000 χρόνια ο τάφος της αυτοκράτειρας της Γερμανίας Θεοφανούς, της βυζαντινής εκείνης πριγκίπισσας που παντρεύτηκε τον Γερμανό αυτοκράτορα Όθωνα Β΄ και που, μετά τον θάνατο του συζύγου της, κυβέρνησε με επιτυχία για πολλά χρόνια το τεράστιο τότε γερμανικό κράτος ως αντιβασιλέας και επίτροπος του ανήλικου διαδόχου και υιού της Όθωνα Γ΄. Προς τιμή της Ελληνίδας αυτής, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη γερμανική αλλά και στην πανευρωπαϊκή ιστορία, υπάρχει σήμερα στην πόλη της Κολωνίας πλατεία και οδός με το όνομα της Θεοφανούς, καθώς επίσης το Πειραματικό Γυμνάσιο «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» και Σύλλογος Φίλων της Θεοφανούς.
Μια βυζαντινή πριγκίπισσα στέφεται αυτοκράτειρα της Γερμανίας
Ποιά ήταν, όμως, η Θεοφανώ και ποιόν ρόλο έπαιξε στις ελληνογερμανικές σχέσεις και στην ανάπτυξη του πολιτισμού της Δύσης κατά τον Μεσαίωνα;
Στα τέλη του 10 αι. μ.Χ. οι σχέσεις Ανατολής και Δύσης περνούσαν από κρίση. Βασική αιτία ήταν οι κτήσεις του Βυζαντίου στη Νότια Ιταλία, τις οποίες, όμως, διεκδικούσε και ο Γερμανός βασιλιάς Όθων ο Α΄, ο επονομασθείς αργότερα Μέγας. Αφού οι μακροχρόνιες πολεμικές συγκρούσεις δεν έφερναν αποτέλεσμα, τελικά οι αντίπαλοι αποφάσισαν να δώσουν χώρο στη διπλωματία και στη σύναψη συνθήκης ειρήνης και συμμαχίας, που έπρεπε, σύμφωνα με τα ήθη της εποχής εκείνης, να επικυρωθεί και με έναν γάμο, ο οποίος θα «έδενε» με συγγένεια τους βασιλικούς οίκους των δύο κρατών. Το όνειρο του Όθωνα Α’ (912-973), δούκα της Σαξονίας και βασιλιά της Γερμανίας και Ιταλίας, να παντρέψει τον γιο του Όθωνα Β’ με μια Ελληνίδα πριγκίπισσα , ως επικύρωση της συνθήκης ειρήνης και συμμαχίας, εκπληρώθηκε το 972. Μετά από δύσκολες και χρονοβόρες διαβουλεύσεις επιτεύχθηκε η συνθήκη αυτή, μέρος της οποίας ήταν και το προξενιό μεταξύ της νεαρής Ελληνίδας Πριγκίπισσας Θεοφανούς και του γιού του Αυτοκράτορα Όθωνα του Α΄, του νεαρού τότε διαδόχου Όθωνα Β΄. Τελικά, στις 14 Απριλίου της χρονιάς αυτής ο Όθωνας Β΄, ως νέος αυτοκράτορας της «Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους» παντρεύτηκε την Θεοφανώ στην βασιλική του αγίου Πέτρου στην Ρώμη, από τον πάπα Ιωάννη ΙΓ’ (965-972), που την έστεψε και αυτοκράτειρα. (Διευκρινίζουμε εδώ, ότι ο γάμος και η στέψη της Θεοφανούς από τον πάπα της Ρώμης αναγνωρίστηκε άμεσα από τους Βυζαντινούς, αφού την περίοδο εκείνη, παρά τα εντεινόμενα ενδοεκκλησιαστικά προβλήματα, δεν είχε επέλθει ακόμη το μεγάλο Σχίσμα του έτους 1054 μεταξύ της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας, που χώρισε πλέον ανεπανόρθωτα τους Χριστιανούς σε Ορθοδόξους και Καθολικούς).
Του γάμου αυτού προηγήθηκε η έγκριση του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή, ο οποίος συναίνεσε στην πρόταση του Όθωνα για λόγους πολιτικούς. Έχοντας να αντιμετωπίσει τους Σαρακηνούς στα ανατολικά και τους Βούλγαρους στα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας του, το τελευταίο πράγμα που επιθυμούσε ήταν μια γενικευμένη στρατιωτική εμπλοκή με τους Γερμανούς στην Ιταλία.
Η καταγωγή και η προσωπικότητά της Θεοφανούς
Η Θεοφανώ δεν ήταν πορφυρογέννητη. Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει για την εύρεση της καταγωγής της, καθώς το πρόσωπό της απουσιάζει από τις ελληνικές πηγές. Επικρατέστερη εκδοχή είναι, ότι κατάγονταν από την οικογένεια των Σκληρών και ήταν ανιψιά του Ιωάννη Τσιμισκή από τον πρώτο του γάμο. Νεότερη έρευνα έχει καθιερώσει την Θεοφανώ ως κόρη της Σοφίας Φωκά, εξαδέλφης του Τσιμισκή και ανιψιά του Νικηφόρου Φωκά. Μετά τον γάμο της την 16χρονη Θεοφανώ ακολούθησε στη νέα της πατρίδα, την Γερμανία, πολυπληθής συνοδεία από την Κωνσταντινούπολη, την οποία αποτελούσαν άνθρωποι της Εκκλησίας, των Γραμμάτων και των Τεχνών, Άρχοντες και αυλικοί. Μαζί της πήρε και λείψανα Αγίων, για ευλογία στη νέα της ζωή. Μεταξύ αυτών ήταν και λείψανα του Αγ. Παντελεήμονος από τη Νικομήδεια της Μ.Ασίας, σκοπεύοντας να τα φυλάξει σε ναό που θα έκτιζε στη νέα της πατρίδα, στη μνήμη του Αγίου. Έτσι συνέβαλε στο κτίσιμο του μεγαλοπρεπούς αυτού ναού στην Κολωνία κατά τα βυζαντινά αρχιτεκτονικά πρότυπα, προς τιμήν του Ιαματικού Αγίου Παντελεήμονος. Ο ναός αυτός αφιερώθηκε επίσης και στη μνήμη των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού.
Οι Γερμανοί εντυπωσιάσθηκαν από την Θεοφανώ. Παρά το νεαρό της ηλικίας της, είχε μόρφωση, καλλιέργεια, αγαθότητα αλλά και λεπτή και ευγενική ανατροφή. Έτσι κέρδισε γρήγορα τον θαυμασμό και την εκτίμηση των απλών υπηκόων της. Η νεαρή Ελληνίδα αυτοκράτειρα μετέφερε και εισήγαγε στην γερμανική αυλή την λεπτεπίλεπτη εθιμοτυπία και την πολυτέλεια του Βυζαντίου, κι επίσης έθεσε τις βάσεις της μελέτης των Ελληνικών Γραμμάτων και των Τεχνών στην πολιτιστικά υπανάπτυκτη τότε Γερμανία.
Η Θεοφανώ αντιμέτωπη με την ζηλοφθονία και την εχθρότητα των Γερμανών ευγενών
Όμως στις τάξεις των Γερμανών ευγενών και των αυλικών του γερμανικού κράτους η άφιξη της Θεοφανούς στη Γερμανία αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία, η οποία έφτανε στα όρια της εχθρότητας, διότι ή νεοφερμένη Ελληνίδα ήταν φορέας του υπέρτερου ελληνικού πολιτισμού. Οι δυτικοί και ειδικότερα οι Φράγκοι και οι Γερμανοί είχαν πολύ συγκεκριμένες προκαταλήψεις απέναντι στους Έλληνες εκείνη την εποχή. Έτσι η Θεοφανώ, παρά την αγάπη και την εκτίμηση που έτρεφαν για αυτήν οι απλοί υπήκοοί της γι’ αυτό που πραγματικά ήταν, έπεσε θύμα της ζηλόφθονης κακεντρέχειας των δυτικών μεσαιωνικών και σύγχρονων χρονογράφων, όχι γι’ αυτό που ήταν, αλλά γι’ αυτό που εκπροσωπούσε: Την εμφανή ανωτερότητα του ελληνικού πολιτισμού εν μέσω της δυτικοευρωπαϊκής βαρβαρότητας. Η Θεοφανώ υπήρξε υποδειγματική στην ανατροφή των παιδιών της και φρόντιζε κατά τον καλύτερο τρόπο για τα συμφέροντα του υιού της Όθωνα του Γ’, ειδικά μετά τον θάνατο του πατέρα του από αποπληξία, το 983. Την χρονιά εκείνη ο Όθωνας Γ’ ήταν μόλις τριών ετών. Η Θεοφανώ κανόνισε την στέψη του γιού της τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους, και κυβέρνησε η ίδια ως αντιβασιλέας, μέχρι την ενηλικίωσή του. Αφαίρεσε ουσιαστικά την εξουσία από την Αδελαΐδα, μητέρα του θανόντα, Όθωνα Β’ και αυτό δεν άρεσε καθόλου στην πεθερά της, που έτρεφε από την αρχή εχθρικά αισθήματα απέναντί της. Ο Odilo, αββάς στο μοναστήρι του Κλυνί, σύγχρονος των γεγονότων χρονογράφος, που είχε πολύ καλές σχέσεις με την Αδελαΐδα της Βουργουνδίας, αναφέρει σε κείμενά του την ιδιαίτερη χαρά της Αδελαΐδας, όταν πέθανε η Θεοφανώ το 991. Και πριν από την ανάληψη της αντιβασιλείας από την Ελληνίδα βασίλισσα, οι σχέσεις των δύο γυναικών ήταν επίσης σχέσεις εχθρότητας. Η Αδελαΐδα πίεζε τον Όθωνα Β’, να εισβάλει στις βυζαντινές επαρχίες της Ιταλίας, ενέργεια που ήταν αντίθετη με τους όρους της συνθήκης ειρήνης και τους λόγους του συνοικεσίου. Προφανώς, ήλπιζε με αυτό τον τρόπο να εξωθήσει την νύφη της να εγκαταλείψει την γερμανική αυλή. Αυτό όμως επέφερε τελικά την καταστροφή του Όθωνα Β΄, ο οποίος εισέβαλε στις ελληνικές επαρχίες της Νότιας Ιταλίας τον Μάρτιο του 982, αλλά η εκστρατεία δεν εξελίχθηκε όπως περίμενε. Μόλις και μετά βίας κατάφερε να ξεφύγει και να σωθεί τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, μετά την ολοκληρωτική διάλυση του στρατού του και να επιστρέψει μεταμφιεσμένος στη Ρώμη. Προετοίμαζε εκεί μια δεύτερη εκστρατεία εναντίον των ελληνικών επαρχιών, όταν έφθασε η είδηση ότι οι σλαβικές φυλές των ανατολικών γερμανικών συνόρων επαναστάτησαν. Από την στενοχώρια του έπαθε αποπληξία και πέθανε στο παλάτι του στη Ρώμη, στις 7 Δεκεμβρίου του 983. Οι εχθροπραξίες των Γερμανών με τους Έλληνες της Κάτω Ιταλίας, περιγράφονται στο έργο του χρονογράφου και επισκόπου Albertus Mettensis, Fragmentum de Deoderico primo episcopo Mettensi, γραμμένο περίπου το 1017. Σε αυτό ο Albertus εκφράζει την αντιπάθειά του για την Θεοφανώ, χαρακτηρίζοντάς την ως «δυσάρεστη και πολύ ομιλητική». Την θεωρούσε ως εκπρόσωπο της ελληνικής νοοτροπίας και αναφέρει ότι θριαμβολογούσε για την νίκη των συμπατριωτών της επί των Γερμανών. Εμφανώς απογοητευμένος ο ίδιος από την ήττα των συμπατριωτών του, εξέφρασε την δυσαρέσκειά τους με προσωπικές επιθέσεις εναντίον της Ελληνίδας βασίλισσας. Με αυτόν τον τρόπο εκφράζει τις στερεότυπες προκαταλήψεις των δυτικών για τους Έλληνες και τις γυναίκες. Και η Θεοφανώ ήταν ταυτόχρονα Ελληνίδα και γυναίκα.
Η Θεοφανώ εισάγει την πολυτέλεια και την χρήση του πιρουνιού στην δυτική Ευρώπη
Γίνεται αποδεκτό σήμερα, ότι οι βάρβαροι Γερμανοί του Ι’ αιώνα έμαθαν την χρήση του πιρουνιού από την βασίλισσα Θεοφανώ. Ωστόσο, δεν υπάρχει μια τέτοια ειδική αναφορά στις πηγές. Υπάρχουν γενικόλογες αναφορές για τα είδη πολυτελείας που εισήγαγε, όχι όμως ειδικά για το πιρούνι. Στις πηγές πρώτη αναφορά για την εισαγωγή του πιρουνιού στη Δύση, υπάρχει στην διατριβή του Πέτρου Δαμιανού Institutio monialis. Η ιστορία είναι η ακόλουθη. Ο δόγης της Βενετίας Πέτρος Β’ Ορσεόλο, καλός φίλος του Όθωνα Γ’, συνέβαλε στην άμυνα των ακτών της Αδριατικής, βοηθώντας τον Βασίλειο Β’ Βουλγαροκτόνο, ν’ αντιμετωπίσει την απειλή των Αράβων στην Ιταλία. Μετά την ήττα των Αράβων στο Μπάρι το 1004, ο Βασίλειος Β’ κάλεσε τον Ιωάννη, γιο του δόγη, στην Κωνσταντινούπολη και τον πάντρεψε με την Μαρία Αργυροπουλίνα, αδελφή του Ρωμανού Γ’ (κατά τον Σκυλίτζη Η Μαρία, ο άντρας της και το παιδί τους πέθαναν τελικά από την επιδημία πανούκλας το 1006. Ο Πέτρος Δαμιανός, ονομαστός παπικός θεολόγος του κύκλου του πάπα Γρηγορίου Ζ’, εκφράζει στο έργο του την συμπλεγματική (κομπλεξική) νοοτροπία των δυτικοευρωπαίων, απέναντι στην ανωτερότητα του τρόπου ζωής των Ελλήνων, θεωρώντας ότι ο θάνατος της Μαρίας Αργυροπουλίνας από πανούκλα οφείλονταν στην οργή του Θεού για την πολυτέλειά της.
Το σχετικό απόσπασμα είναι το εξής:
«Τόση ήταν η πολυτέλεια των εθίμων της, ώστε καταφρονούσε ακόμα και να πλένεται με κοινό νερό, αναγκάζοντας τους υπηρέτες της τουναντίον, να συλλέγουν την δροσιά που έπεφτε από τους ουρανούς για να πλένεται σ’ αυτήν. Ούτε καταδέχονταν ν’ αγγίζει την τροφή με τα δάκτυλά της, αλλά διέταζε τους ευνούχους της να την κόβουν σε μικρά κομμάτια, τα οποία παλούκωνε με ένα χρυσό όργανο με δύο δόντια, κι έτσι το έφερνε στο στόμα της. Τα δωμάτιά της είχαν τόσο βαριά ατμόσφαιρα από την χρήση λιβανιού και διαφόρων αρωμάτων, ώστε μου προκαλεί ναυτία και το να μιλώ γι’ αυτά, αλλά και οι αναγνώστες μου δεν θα το πιστεύουν. Η ματαιοδοξία αυτής της γυναίκας ήταν μισητή από τον Παντοδύναμο˙ κι έτσι, χωρίς λάθος, πήρε την εκδίκησή Του».
Η Μαρία Αργυροπουλίνα έζησε περίπου την ίδια εποχή με την Θεοφανώ και ήταν φορέας του ιδίου πνεύματος στη Δύση. Συνεπώς μπορούμε να υποθέσουμε με ασφάλεια, ότι και η Θεοφανώ χρησιμοποιούσε το πιρούνι και ότι το έφερε με την οικοσκευή της στην Γερμανία. Δηλαδή, μπορεί να ειπωθεί, ότι η Θεοφανώ εισήγαγε την χρήση του στην Δύση, ακόμη και αν δεν μαρτυρείται άμεσα από τις πηγές.
Η ανθελληνική προπαγάνδα των παπικών
Από την αφήγηση του Πέτρου Δαμιανού για την Θεοφανώ μπορούν να βγει ένα ακόμη χρήσιμο συμπέρασμα για τον προπαγανδιστικό τρόπο αντιμετώπισης της ιστορίας από τους παπικούς. Ο συγκεκριμένος κατηγόρησε συκοφαντικά την Θεοφανώ, ότι είχε ερωτική σχέση με τον Ιωάννη Φιλάγαθο, κάποιον Έλληνα μοναχό από την Κάτω Ιταλία. Ο Ιωάννης αυτός έγινε μέλος της γερμανικής αυλής κατά την επιθυμία της Θεοφανούς, και αργότερα επίσκοπος στην Piacenza. Το πρόβλημα των δυτικών ήταν, ότι ο Έλληνας αυτός επίσκοπος έγινε στην συνέχεια, λίγα χρόνια μετά τον θάνατο της Θεοφανούς, πάπας Ρώμης το 997, με το όνομα Ιωάννης XVI, σε αντικατάσταση του Γερμανού πάπα Γρηγόριου V, ο οποίος ήταν ο εξάδελφος του Όθωνα ΙΙΙ, Bruno. Ο Ιωάννης αναδείχθηκε πάπας με την εκλογή των Ρωμαίων πολιτών και του συγκλητικού Κρησκέντιου, υποβοηθούμενου από τον Βασίλειο Β΄ τον Βουλγαροκτόνο. Όμως οι Γερμανοί, που δεν μπορούσαν να ανεχθούν έναν Έλληνα στην θέση του πάπα, εισέβαλαν στην Ρώμη το 998. Ο Ιωάννης προσπάθησε να ξεφύγει, όμως τελικά συνελήφθη και τιμωρήθηκε σκληρά. Εκδικούμενοι για την ελληνική του καταγωγή και για την εύνοια της Θεοφανούς στο πρόσωπό του, οι Γερμανοί του έκοψαν την μύτη, τ’ αυτιά, την γλώσσα και του έσπασαν τα δάκτυλα για να μην μπορεί να γράφει. Βέβαια, δεν έλειπαν και οι θετικές κρίσεις δυτικών χρονογράφων της εποχής εκείνης για την αυτοκράτειρα Θεοφανώ., όπως αυτή του γνωστού για το έργο του Thietmar του Merseburg, που αναφέρει για την βασίλισσα: «Αν και η Θεοφανώ ανήκε στο ευαίσθητο φύλο, η μετριοφροσύνη της, η πίστη και ο τρόπος ζωής της ήταν εξαιρετικά, κάτι σπάνιο στην Ελλάδα. Διατηρώντας την μοναρχία του γιού της με ανδρική επιστασία, ήταν πάντα ευμενής και φιλάνθρωπος προς τους νομιμόφρονες, αλλά τρομακτική και νικηφόρα στους ταραχοποιούς (ή επαναστάτες).»
Οι θυγατέρες της Θεοφανούς
Η Θεοφανώ απέκτησε τελικά τρεις κόρες. Η πρώτη ήταν η Σοφία (975-1039), η οποία κλείστηκε στο αββαείο του Gandersheim σε ηλικία τεσσάρων ετών. Εκεί ανατράφηκε από την εξαδέλφη του πατέρα της, ηγουμένη Gerberga II. Η Σοφία έγινε ηγουμένη στο εν λόγω αββαείο το 1002 και το 1011 της δόθηκε επίσης το αββαείο στην Έσση. Ήταν δηλαδή ηγουμένη δύο αββαείων. Η δεύτερη κόρη της Θεοφανούς, Αδελαΐδα (977-1044/5) ανατράφηκε στο αββαείο του Quedlinburg, από την θεία του πατέρα της, ηγουμένη Ματθίλδη. Μετά τον θάνατο της Ματθίλδης ανέλαβε το συγκεκριμένο αββαείο, το 999. Η τρίτη κόρη της Θεοφανούς, Ματθίλδη (979-1025), στάλθηκε από μικρή στο αββαείο της Έσσης, με σκοπό να ανατραφεί κατάλληλα, ώστε να αντικαταστήσει την ηγουμένη εξαδέλφη της, η οποία επίσης λέγονταν Ματθίλδη. Εν τέλει παντρεύτηκε τον κόμη του παλατινάτου της Λοθαριγκίας (Λωρραίνη), Ezzo και έκαναν μαζί δέκα παιδιά.
Οι δωρεές και το φιλανθρωπικό της έργο
Μετά τον θάνατο του συζύγου της, η Θεοφανώ έμεινε στη Ρώμη για κάποιο διάστημα. Εκεί μεριμνούσε για την ψυχή του αποθανόντα συζύγου Όθωνα, κάνοντας έργα φιλανθρωπίας στους φτωχούς της πόλης και σαρανταλείτουργα. Στο διάστημα αυτό γνωρίστηκε με τον Αδαλβέρτο, επίσκοπο Πράγας και μετέπειτα μάρτυρα και Άγιο της Εκκλησίας. Η Θεοφανώ στάθηκε γενναιόδωρη απέναντί του, στέλνοντάς του κρυφά ένα σημαντικό χρηματικό ποσό. Ο Αδαλβέρτος με την σειρά του μοίρασε κρυφά τα χρήματα στους φτωχούς. Η Θεοφανώ έκανε μεγάλες δωρεές σε εκκλησίες και εκκλησιαστικά ιδρύματα, όπως στο Μαγδεμβούργο και στην Φρανκφούρτη, στο ναό του St. Salvator. Ο άγιος Γρηγόριος του Brutscheid ήταν ένας Έλληνας κληρικός της Κάτω Ιταλίας. Στον βίο του αναφέρεται, ότι η Θεοφανώ χρηματοδότησε την ανέγερση νέων εκκλησιών. Στην Ρώμη έγινε κτήτωρας ενός μεγάλου μοναστηριού αφιερωμένου στον Άγιο Σαλβαδόρ, στο Άαχεν ενός παρεκκλησίου αφιερωμένου στον Άγιο Νικόλαο. Έκανε δωρεές στον Ναό της Παναγίας στην Κολωνία, σύμφωνα πάντα με τον ίδιο βίο. Ο ανώνυμος συγγραφέας την αποκαλεί “matrona religiosa et Deo devote imperatrix”. Ένα άλλο κείμενο, το Translatio S. Albini αναφέρει δωρεές της βασίλισσας στην εκκλησία του αγίου Παντελεήμονος στην Κολωνία.
Η εκκλησία θεμελιώθηκε από τον επίσκοπο της πόλης Bruno, εξάδελφο του Όθωνα Α΄, ο οποίος αργότερα έγινε πάπας στη Ρώμη. Όπως προαναφέραμε, το λείψανο του Αγίου Παντελεήμονα το είχε φέρει η Θεοφανώ από την Νικομήδεια και σε αυτή την εκκλησία ετάφη η Θεοφανώ μετά τον θάνατό της. Άλλα λείψανα που ήρθαν από την Ανατολή, ως μέρος της προίκας της, ήταν του αγίου Δημητρίου, του αγίου Νικολάου και του αγίου Διονυσίου. Πολλά λείψανα, που ήρθαν επίσης εξαιτίας της Θεοφανούς στη Δύση, παραδόθηκαν σε εκκλησίες μεγάλων επισκοπών και έγιναν προστάτες άγιοι σημαντικών πόλεων. Για παράδειγμα, ο άγιος Διονύσιος έγινε προστάτης άγιος του Quedlinburg. Η επόμενη μεγάλη εισαγωγή λειψάνων από την Ανατολή στη Δύση ακολούθησε την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Στο θέμα των ταμάτων και των αφιερωμάτων της Θεοφανούς, το μεγαλύτερο μέρος των πηγών παραμένει ανεξερεύνητο.
Η συμβολή της Θεοφανούς στην ανάπτυξη των Γραμμάτων και των Τεχνών στη Δύση
Μόλις τελευταία το θέμα της έρευνας στράφηκε στον τρόπο μεταφοράς βυζαντινών αριστουργημάτων τέχνης και μικροτεχνίας στη Δύση. Επ’ αυτού η συμβολή της ιστορίας της Θεοφανούς είναι μεγάλη, ωστόσο παραμένει ακόμη ανεξερεύνητη σε μεγάλο βαθμό. Στο θέμα της εκκλησιαστικής αγιογραφίας, εισάγονται την εποχή αυτή νέα θέματα από την Ελλάδα, όπως εικόνες της Παναγίας σε σκηνές από την Καινή Διαθήκη, εικόνες της Σταύρωσης και κυρίως η Δέηση, ένα θέμα που δεν συναντάται στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες, πριν από την συγκεκριμένη περίοδο. Μια ανάγλυφη Σταύρωση σε ελεφαντόδοντο του Ι΄ αιώνα φυλάσσεται στo Gemeentemuseum στο Άρνεμ, όπως και το θέμα της Παναγίας Οδηγήτριας, μια ανάγλυφη παράσταση πάλι σε ελεφαντόδοντο, που φυλάσσεται στο Rijksmuseum Het Cathrijneconvent, στην Ουτρέχτη. Εκτός της εισαγωγής νέων θεμάτων αγιογραφίας, στην εποχή αυτή ανάγονται ελληνικές επιδράσεις επί της ήδη υπάρχουσας θεματολογίας. Για παράδειγμα η Κοίμηση της Θεοτόκου, παίρνει νέο σχέδιο, όπως η παράσταση από ελεφαντόδοντο στο Ευαγγέλιο του Όθωνα Γ’. Επίσης, επηρεάζεται και η ορολογία των θεμάτων, καθώς για πρώτη φορά αναφέρεται η Παναγία ως Κυρία των Αγγέλων στην Vita Sancti Adalberti (bona angelorum imperatrix augusta). Γίνεται, λοιπόν, αποδεκτό σήμερα, ότι η συνεισφορά της παρουσίας της Θεοφανούς στη Δύση είναι μεγαλύτερη από ότι υποψιάζονταν παλαιότερα, ακόμη και σε θέματα εκκλησιαστικής τέχνης.
Η άδικη ιστορική μεταχείριση της Θεοφανούς από τους Γερμανούς
Συμπερασματικά μπορούμε να αναφέρουμε, ότι, παρά την ευσεβή στα εκκλησιαστικά και δραστήρια στα πολιτικά θέματα ζωή της, η Θεοφανώ αντιμετωπίστηκε με φανερή αντιπάθεια από τους δυτικούς, εξαιτίας της ελληνικής της προέλευσης. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ενώ οι περισσότερες σύζυγοι των Οθωνιδών αγιοποιήθηκαν (αδίκως και χωρίς λόγο) μετά θάνατον, η Θεοφανώ παρέμεινε στην αφάνεια. Η ζωή της δεν επέζησε σε Vita, την στιγμή που ασήμαντες προσωπικότητες, όπως η Edith και η Αδελαΐδα, οι δύο σύζυγοι του Όθωνα Α’, η Cunegunda, σύζυγος του Ερρίκου Β’, έχουν την τιμητική τους. Ούτε το όνομά της δόθηκε σε κάποια απόγονό της, εκτός ίσως από μια εγγονή της, ηγουμένη στην Έσση. Το πορτραίτο της δεν συμπεριλήφθηκε στο γενεαλογικό δέντρο της δυναστείας, το οποίο υπάρχει στο Χρονικό του Αγ. Παντελεήμονος, φυλασσόμενο στην Herzog August Bibliothek, στο Wolfenbüttel. Η μοναδική (σωζόμενη) ζωγραφική απεικόνισή της υπάρχει σε ένα Ευαγγέλιο του έτους 1000 περίπου.
Η σαρκοφάγος της αυτοκράτειρας Θεοφανούς στο Ναό του Αγίου Παντελεήμονα/ Πανταλέοντα της Κολωνίας
Οι λόγοι για την υποτίμηση της παρουσίας της Θεοφανούς ως μέλους της δυναστείας και της συμβολής της στην επίδραση του ελληνικού πολιτισμού επί του δυτικοευρωπαϊκού, είναι ευκολονόητοι. Η ελληνική καταγωγή της, η δυναμική παρουσία της στην πολιτική, η μεσολαβητικές προσπάθειες για την εξομάλυνση των σχέσεων Ελλήνων και Λατίνων στην Νότια Ιταλία, οι σχέσεις της με τους Έλληνες της Ρώμης, όλα αυτά κρίθηκαν εκ των υστέρων επικίνδυνα από την γερμανοστρεφή παπική προπαγάνδα. Η ζηλοφθονία για τον «πολυτελή» τρόπο ζωής της, ο οποίος ήταν η καθημερινότητα των Ελλήνων και δικαιολογούσε την άποψη πολλών βόρειων λαών, ότι η Ελλάδα ήταν ο παράδεισος της εποχής, ήταν ένας ακόμη παράγοντας. Αν θέλουμε να εμβαθύνουμε λίγο σ’ αυτό, οφείλουμε να αντιπαραβάλουμε την θέση της γυναίκας στην δυτική Ευρώπη με την αντίστοιχη στην Ελλάδα της εποχής, οπότε καταλαβαίνουμε γιατί η γερμανική κοινωνία θεωρούσε, ότι η Θεοφανώ έδινε «κακό» παράδειγμα, με την μόρφωση και τον ελεύθερο τρόπο σκέψης της, με την οξυδέρκεια και την διπλωματικότητά της, με όσα χαρίσματα προικοδοτήθηκε από την ελληνοτραφή κοινωνία της Ανατολής και τα οποία μπόρεσε να αξιοποιήσει από την θέση που της επιφύλαξε η ιστορία. Όπως φαίνεται, αυτό που μπορούσε και τελικά πρόσφερε η Θεοφανώ, δεν ήταν ζητούμενο στη Δύση, ούτε τότε, ούτε και για πολλούς αιώνες αργότερα.
Η αναγκαιότητα της αποκατάστασής της ιστορικής αλήθειας
Η αναγνώριση και η ιστορική αποκατάσταση της σημαντικής αυτής Ελληνίδας, η οποία συναναστράφηκε και επηρέασε σημαίνουσες προσωπικότητες της εποχής και κατ’ επέκταση επέδρασε καθοριστικά στον ρουν της ιστορίας, προσωπικότητες όπως ήταν ο Bruno, o Romuald, o Adalbert, καθώς και πολλοί άγιοι, όπως ο όσιος Νείλος ο Καλαβρός, ο όσιος Σάββας, ο άγιος Γρηγόριος κ.α. πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό καθήκον, τόσο των ξένων (Γερμανών και των άλλων δυτικοευρωπαίων), όσο και των Ελλήνων ιστορικών, επιστημόνων, μελετητών αλλά και απλών πολιτών. Σήμερα, δυστυχώς, πολύ σπάνια γίνεται αναφορά της ιστορικής συμβολής της Θεοφανούς στον εκπολιτισμό των Γερμανών και των άλλων δυτικοευρωπαίων, ακόμη και στη Γερμανία, με αποτέλεσμα ελάχιστοι να γνωρίζουν την ιστορία και το έργο της. Πάντως, αξίζει εδώ να αναφερθεί, ότι το 1991, κατά την συμπλήρωση 1000 ετών από τον θάνατο της Θεοφανούς και τον ενταφιασμό της στο Ναό του Αγίου Παντελεήμονα της Κολωνίας, ο δήμος της πόλης αυτής, το ελληνικό Γενικό Προξενείο, που υπήρχε τότε στην Κολωνία (υπό τον τότε Γεν. Πρόξενο κ. Παναγιώτη Καρακάση), γερμανικοί και ελληνικοί πολιτιστικοί και εκκλησιαστικοί φορείς της περιοχής, Γερμανοί και Έλληνες πανεπιστημιακοί καθηγητές και εκπαιδευτικοί κ.α. διοργάνωσαν στην Κολωνία, σε συνεργασία μεταξύ τους, σειρά επιτυχημένων πολιτιστικών εκδηλώσεων μνήμης για την αυτοκράτειρα Θεοφανώ, κάτι που βοήθησε σημαντικά στη διάδοση της ιστορικής γνώσης για την Θεοφανώ και που θα μπορούσε να αποτελέσει ένα καλό παράδειγμα για παρόμοιες πρωτοβουλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Κλείνοντας, θεωρώ υποχρέωσή μου να εξάρω την πολύ ενδιαφέρουσα και κατατοπιστική ιστορική μελέτη, που είναι αφιερωμένη στην αυτοκράτειρα Θεοφανώ. Η μελέτη αυτή, με τις σχετικές παραπομπές σε σχετική βιβλιογραφία, που δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της η Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου Θεσσαλονίκης, αποτέλεσε σημαντικό βοήθημα στη συγγραφή του παρόντος άρθρου.
Ευθύμιος Χατζηϊωάννου
Τετάρτη 19 Μαρτίου 2025
Δευτέρα 17 Μαρτίου 2025
Το άγιο Δισκοπότηρο
Το άγιο Δισκοπότηρο
Η παράδοση: Το Άγιο Δισκοπότηρο ήταν ένα αγγείο που χρησιμοποίησε ο Χριστός στον Μυστικό Δείπνο. Δόθηκε στον Άγιο Ιωσήφ της Αριμαθαίας και χρησιμοποιήθηκε από αυτόν για να συλλέξει το αίμα και τον ιδρώτα του Χριστού την ώρα που ο Ιωσήφ της Αριμαθαίας τον φρόντιζε επάνω στον σταυρό. Μετά τον θάνατο του Χριστού, ο Ιωσήφ φυλακίστηκε πιθανόν σε έναν πέτρινο τάφο παρόμοιο με εκείνον που είχε δώσει για το σώμα του Χριστού. Τον άφηναν να πεινάει και τον διατηρούσε για πολλά χρόνια η δύναμη του Δισκοπότηρου το οποίο του παρείχε φρέσκια τροφή και πιοτό κάθε πρωί. Αργότερα, ο άγιος Ιωσήφ ταξίδεψε στην Βρετανία μαζί με την οικογένεια του και μερικούς ακόλουθους. Εγκαταστάθηκε στο Ynys Witrin, την Νήσο του Άβαλον ή όπως είναι σήμερα γνωστό Glastonbury αλλά το Δισκοπότηρο μεταφέρθηκε στο Corbenic όπου το φύλαγαν σε ένα εξαίσιο κάστρο και το φρουρούσαν πάντα οι Βασιλιάδες του Δισκοπότηρου, απόγονοι της κόρης του Ιωσήφ Άννας και του συζύγου της ονόματι Brons. Αιώνες αργότερα η τοποθεσία του Μεγάλου Κάστρου του Corbenic ξεχάστηκε.
Αγγλικό κείμενο εδώ
Μετάφραση Orthodoxy Rainbow
Σύμφωνα με τους θρύλους το Άγιο Δισκοπότηρο είναι σήμερα θαμμένο στο Glastonbury.
Σάββατο 8 Μαρτίου 2025
Ο Ιάπωνας βυζαντινολόγος που μελετά το Άγιον Όρος - Mαθητής του βαφτίστηκε Πασχάλης στη Θεσσαλονίκη
Το Βυζάντιο γοητεύει τους Ιάπωνες ήδη από το 1950 - Έδρα Βυζαντινών Σπουδών στο Waseda, το μεγαλύτερο ιδιωτικό πανεπιστήμιο του Τόκιο
Όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ο Ιάπωνας ιστορικός Τομογιούκι Μασούντα (Tomoyuki Masuda) έφτασε στο Άγιον Όρος, γνώριζε ήδη πολλά για την ιστορία του Βυζαντίου. Την είχε μελετήσει και -το σημαντικότερο- γνώριζε άπταιστα ελληνικά, ώστε να διαβάζει τις πηγές από τα πρωτότυπα κείμενα.
Η ιστορία, η πολιτική οργάνωση, η τέχνη και η ναυτική παράδοση του Βυζαντίου γοήτευε τους Ιάπωνες ήδη από τη δεκαετία του 1950, αλλά ο Μασούντα ήταν αυτός που συνέβαλε στην ίδρυση και λειτουργία έδρας Βυζαντινών Σπουδών στο Waseda, το μεγαλύτερο ιδιωτικό πανεπιστήμιο του Τόκιο, με τον αριθμό των φοιτητών να αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο.
Πολλοί φοιτητές αγάπησαν λίγο παραπάνω το Βυζάντιο, ταξίδεψαν στην Ελλάδα, αλλά και στην Τουρκία κι ένας από αυτούς, ο Γιούσκι Οσιμίτσου, μαθητής του Μασούντα, βρέθηκε πριν μερικές μέρες στη Θεσσαλονίκη και βαφτίστηκε Χριστιανός Ορθόδοξος στον Ναό της Αχειροποίητου. Μάλιστα επειδή προέρχεται από την Ανατολή (στα αγγλικά east και Easter το Πάσχα), πήρε το όνομα Πασχάλης και χάρηκε ιδιαίτερα για την ιδέα του ιερέα που τον βάφτισε.
Ο Ιάπωνας φοιτητής, Πασχάλης, μετά τη βάφτισή του στον Ναό της Αχειροποίητου, με τον καθηγητή του ΑΠΘ, Θανάση Σέμογλου
Η μελέτη ενός χειρόγραφου του 1070 από την αγιορείτικη Μονή Διονυσίου
Ο Τομογιούκι Μασούντα έκανε τη διδακτορική του διατριβή στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και αυτή δημοσιεύτηκε το 1990. Είχε ως θέμα τη μελέτη και ανάλυση ενός Ευαγγελιτάριου (αριθ. 587μ.), το οποίο χρονολογείται στα 1065-1085, -πιθανότατα στη δεκαετία το 1070- και βρίσκεται στη Μονή Διονυσίου του Αγίου Όρους. Σύμφωνα με τη μελέτη του καθηγητή Μασούντα, παραγγελιοδότης του συγκεκριμένου χειρόγραφου είναι η Αικατερίνη, σύζυγος του αυτοκράτορα Ισαάκιου Α΄ Κομνηνού (1007-1061), του πρώτου της Δυναστείας των Κομνηνών που βασίλεψε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η Αικατερίνη, όπως και η κόρη της Μαρία, ήταν μοναχές στη Μονή Μυρελαίου στην Κωνσταντινούπολη (σήμερα είναι τέμενος και βρίσκεται στην περιοχή Λαλελί) και η απεικόνιση των Μυροφόρων στο χειρόγραφο Ευαγγελιτάριο θύμιζε μάνα και κόρη όταν επισκέπτονταν τον τάφο του Ισαάκιου Α΄. Το χειρόγραφο αυτό, που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα της μεσοβυζαντινής εποχής, ήταν αρχικά στη Μονή Στουδίου, που χρονολογείται στον 5ο αιώνα -νεότερο από την Αγία Σοφία- και είναι το παλαιότερο θρησκευτικό οικοδόμημα της Κωνσταντινούπολης, που από το 2013 έχει ανακαινιστεί και μετατραπεί σε τέμενος. Από τη Μονή Στουδίου, μέσω δωρεάς, έφτασε στο Άγιον Όρος και στη Μονή Διονυσίου.
Αυτό το διάστημα κυκλοφορεί -στα ιαπωνικά προς το παρόν- το νέο βιβλίο του Μασούντα για την εικόνα της Ανάληψης του Χριστού, κρητικής τεχνοτροπίας του 15ου αιώνα, αγιογραφημένη από τον Ανδρέα Ρίτζο, η οποία εκτίθεται ως δωρεά ιδιώτη στο Μουσείο Δυτικής Τέχνης του Τόκιο.
Ο Ανδρέας Ρίτζος ήταν ο σημαντικότερος ζωγράφος εικόνων στην Κρήτη το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα. Φιλοτέχνησε αγιογραφίες από το 1451 ως το 1492, χρονιά που πέθανε και η τεχνοτροπία του ήταν ένας συγκερασμός της βυζαντινής και της λατινικής. Το περίεργο είναι πως δεν έχουν βρεθεί ως σήμερα, ενυπόγραφα έργα του στην Κρήτη και το σύνολο της παραγωγής του βρίσκεται στην Πάτμο και στην Ιταλία.
Ένας επίσης σπουδαίος Ιάπωνας Βυζαντινολόγος είναι ο Χιροφούμι Σουγκαβάρα (Hirofumi Sugawara), ο οποίος διδάσκει Ιστορία της Τέχνης στο πανεπιστήμιο Kanagawa στην περιοχή της Γιοκοχάμα και τούτες τις μέρες βρίσκεται για έρευνα στην Καππαδοκία. Τον περασμένο μήνα ο Σουγκαβάρα έκανε μία ακόμη επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη, μίλησε σε εκδήλωση του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών και ταξίδεψε για πρώτη φορά στο Άγιον Όρος. Και αυτός γνωρίζει πολύ καλά ελληνικά, μιλάει και γελάει δυνατά, καπνίζει αρειμανίως και οι φίλοι τον αποκαλούν «Ο Ελληνάρας».
Ο Σουγκαβάρα κατά την πρόσφατη ομιλία του στο ΚΒΕ στη Θεσσαλονίκη
Η Ιαπωνία μελετά το Βυζάντιο
«Η μελέτη του Βυζαντίου στην Ιαπωνία, αν και αρχικά περιορισμένη, έχει εξελιχθεί και αναπτυχθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια, με σημαντικά βήματα στον τομέα των βυζαντινών σπουδών και της εκμάθησης της βυζαντινής τέχνης και ιστορίας. Στηρίζεται σε μια σειρά σημαντικών ακαδημαϊκών επιτευγμάτων και πολιτιστικών ανταλλαγών, ενδεικτικά της διαρκούς αφοσίωσης των Ιαπώνων μελετητών στη βυζαντινή κληρονομιά», λέει στη Voria, ο Θανάσης Σέμογλου, καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ.
Ο καθηγητής του ΑΠΘ, Θανάσης Σέμογλου, με τον Ιάπωνα βυζαντινολόγο, Τομογιούκι Μασούντα στη Μονή Δαφνίου στο Χαϊδάρι
«Το Βυζάντιο και οι σπουδές στην Ιαπωνία. Μία ιστορική αναδρομή με έμφαση στο σήμερα», ήταν το θέμα της εισήγησης που έδωσε την Παρασκευή ο κ. Σέμογλου στην Επιστημονική Ημερίδα του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών για την «Επίδραση του Βυζαντινού Πολιτισμού στον σύγχρονο κόσμο».
Σύμφωνα με τον κ. Σέμογλου, οι βυζαντινές σπουδές στην Ιαπωνία άρχισαν να οργανώνονται στα τέλη της δεκαετίας του 1950, αρχικά επικεντρωμένες στις μελέτες του Βυζαντίου ως μέρος της «Μεσαιωνικής Ιστορίας της Ανατολικής Ευρώπης», χωρίς ξεχωριστή αναγνώριση του αντικειμένου ως αυτόνομου επιστημονικού πεδίου. Στην αρχή, οι Ιάπωνες μελετητές στράφηκαν κυρίως στην ανάλυση έργων άλλων ακαδημαϊκών και στις δυτικοευρωπαϊκές προσεγγίσεις του Βυζαντίου.
Σύντομα, ωστόσο, επιδίωξαν να αναπτύξουν τις δικές τους θεωρίες, επικεντρωμένες στην ιδιαίτερη φύση του βυζαντινού πολιτισμού και της κοινωνίας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις έρευνες για τη φεουδαρχία στο Βυζάντιο, οι οποίες υπήρξαν σημαντικός τομέας της ιαπωνικής έρευνας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960.
«Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, οι Ιάπωνες ακαδημαϊκοί εμβάθυναν σε τομείς όπως η βυζαντινή τέχνη, η πολιτική ιστορία, η ναυτική ιστορία και οι κοινωνικοοικονομικές δομές του Βυζαντίου. Αξιοσημείωτη ήταν η συμβολή της καθηγήτριας Sahoko Tsuji, η οποία ανέλαβε τη μετάφραση σημαντικών έργων και έγραψε κείμενα για την εικονομαχία και τη βυζαντινή τέχνη, αφήνοντας βαθύ αποτύπωμα στις σπουδές του Βυζαντίου στην Ιαπωνία», είπε ο κ. Σέμογλου.
Πρόσθεσε δε πως η σημαντική ώθηση στις βυζαντινές σπουδές ήρθε με την επίσκεψη του γνωστού Βυζαντινολόγου Hans-Georg Beck το 1975, ο οποίος παρουσίασε νέες θεωρίες και ερωτήματα για το Βυζάντιο. Οι μελέτες και οι διαλέξεις του επηρέασαν βαθιά τη νέα γενιά Ιαπώνων ερευνητών.
Από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, οι Βυζαντινές σπουδές στην Ιαπωνία γνώρισαν ανάπτυξη και ωρίμανση, με ερευνητές να εστιάζουν σε τομείς όπως η πολιτική ιστορία του Βυζαντίου η θρησκεία, και η κοινωνική δομή της αυτοκρατορίας. Το έργο των μελετητών από την Ιαπωνία στις βυζαντινές σπουδές έχει επεκταθεί, ενώ συνεχίζονται οι προσπάθειες για τη δημοσίευση βιβλίων, μελετών και εκθέσεων που αφορούν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Στο πλαίσιο των βυζαντινών σπουδών, το πανεπιστήμιο Waseda και άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα στην Ιαπωνία έχουν γίνει κέντρα για τη μελέτη της βυζαντινής τέχνης, με εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο καθηγητής Τομογιούκι Μασούντα, που έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της έρευνας για τη βυζαντινή εικονογραφία και την τέχνη. «Η δραστηριότητα αυτή αποδεικνύει τη σημασία των βυζαντινών σπουδών στην Ιαπωνία, η οποία παρά τις γεωγραφικές και πολιτισμικές αποστάσεις από το Βυζάντιο, έχει αναπτύξει μια μοναδική και πολυδιάστατη σχέση με την ιστορία και τον πολιτισμό του», κατέληξε ο κ. Σέμογλου.
Αγία Ευγενία του Alsace (Γαλλία)
Η Ευγενία του Alsace (Γαλλικά: Eugénie d'Alsace, κοίμηση 16 Σεπτεμβρίου 735), ήταν η δεύτερη ηγουμένη του Αβαείου του Hohenburg*, στο Alsace από το 721 μέχρι το 735 και τιμάται σαν αγία. Ήταν ανιψιά της αγίας Odile και αδερφή του αγίου Atalus. Η ημέρα μνήμης της αγίας Ευγενίας είναι στις 16 Σεπτεμβρίου. Είναι η ημέρα που εκοιμήθη από φυσικά αίτια το 735 στο Hohenburg.
Η Ευγενία γεννήθηκε σε αριστοκρατική οικογένεια ως η κόρη του Adalbert του Alsace, Δούκα του Alsace. Ακολούθησε τα βήματα της θείας της, Αγίας Odile (εκοιμήθη περίπου το 720), της πρώτης ηγουμένης του Hohenburg, η οποία είναι γνωστή σαν η προστάτης αγία της καλής όρασης και η κορυφή του βουνού πήρε το όνομά της. Το Αβαείο στο όρος της Αγίας Odile έγινε ένας διάσημος προορισμός για προσκυνητές.
Η υπογραφή της Αγίας Ευγενίας σαν ηγουμένης του Hohenburg (Alsace) εμφανίζεται σε έγγραφο από το 722. Όπως η Odile, έτσι και η Ευγενία έδινε το παράδειγμα των αγιασμένων αρετών της στην αγία μοναστική κοινότητά της. Το πνεύμα της αγίας ιδρύτριας κυριαρχούσε σε αυτούς τους δυο οίκους και ήταν ένα εποικοδομητικό θέαμα για το Lower Alsace να βλέπει νεαρές παρθένες από τις αριστοκρατικές οικογένειες της χώρας να απαρνούνται την γλυκύτητα μιας άνετης και ευχάριστης ζωής προκειμένου να πάνε να αφιερωθούνε στις πρακτικές της μετανοίας. Η Ευγενία ηγουμένευσε στο μοναστήρι της για 15 χρόνια. Μετά την κοίμησή της, το σώμα της μεταφέρθηκε στο εκκλησάκι του μοναστηριού που ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή, δίπλα στον τάφο της θείας της, Αγίας Odile. Η εικόνα της αγίας Ευγενίας εμφανίζεται ακόμη σε μωσαϊκά μέσα στο εκκλησάκι.
Τα λείψανα της Ευγενίας παρέμεναν ασφαλή εκεί από το 735 μέχρι το 1622 όταν ο Τριακονταετής Πόλεμος επέτρεψε σε Σουηδικά στρατεύματα να εισβάλουν στο μοναστήρι, να ανοίξουν τον τάφο και να διασκορπίσουν τα λείψανα. Μόνο μερικά λείψανα παρέμειναν τα οποία συλλέχτηκαν από τις μοναχές εκεί. Τμήμα των λειψάνων μεταφέρθηκε το 1622 στην εκκλησία του Oberehnheim στο Alsace της Γαλλίας. Αργότερα, τμήμα των λειψάνων μεταφέρθηκε στην ενοριακή εκκλησία στο Willgottheim, στο Alsace.
*Το Αβαείο της Αγίας Odile, ή αλλιώς γνωστό σαν το Αβαείο του Hohenburg (Γαλλία), ήταν ένα γυναικείο μοναστήρι που βρισκόταν στο όρος Sainte-Odile, μία από τις πιο διάσημες κορυφές των οροσειρών Vosges που απλώνονται στην Γαλλική επικράτεια του Alsace.
Αγγλικό κείμενο εδώ
Μετάφραση Orthodoxy-Rainbow
Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου 2025
Ο βασιλιάς Αρθούρος μεταφέρει τον Σταυρό του Κυρίου Ιησού Χριστού στην νικηφόρα μάχη του Badon.
Τα Ουαλικά Πασχάλια Χρονικά ή τα Χρονικά του Cambriae, τα οποία λέγεται πως γράφτηκαν κατά την περίοδο των χρόνων που καλύπτουν, 447 μ.Χ. μέχρι 957 μ.Χ. (παρότι νεότερες καταγραφές γράφτηκαν πιθανόν λίγο καιρό μετά τα γεγονότα), είναι ανάμεσα στις πιο πρώιμες πηγές που αναφέρουν τον βασιλιά Αρθούρο. Τα χρησιμοποιούσαν για να υπολογίζουν την ημερομηνία του Πάσχα, όμως αυτά τα έγγραφα κατέγραψαν επίσης ιστορικά γεγονότα παράλληλα με τις ετήσιες καταγραφές τους. Δύο από αυτές τις καταγραφές μιλούν για τον Αρθούρο. Η καταγραφή του 516 μ.Χ. αναφέρεται στην "Μάχη του Badon, στην οποία ο Αρθούρος κουβάλησε τον Σταυρό του Κυρίου μας Ιησού Χριστού για τρεις ημέρες και τρεις νύχτες στους ώμους του και οι Βρετανοί ήταν νικηφόροι". Η καταγραφή του 537 μ.Χ. αναφέρεται ως "Η διαμάχη του Camlann στην οποία ο Αρθούρος και ο Medraut (Μόρντρεντ) χάθηκαν". Όλες οι προσωπικότητες που αναφέρονται σε αυτά τα, γενικά αξιόπιστα, Χρονικά φαίνεται πως ήταν ιστορικές προσωπικότητες. Δεν υπάρχει λόγος λοιπόν να υποθέσουμε πως ο Αρθούρος και ο Μόρντρεντ δεν ήταν και αυτοί πραγματικά ιστορικά πρόσωπα. Ο άγιος Gildas (Ορθόδοξος άγιος της Ουαλίας ο οποίος συνέγραψε και ιστορία) λέει πως αυτή η μάχη του Badon ήταν μία πολιορκία. Η αναφορά πως ο Αρθούρος "κουβαλούσε τον Σταυρό του Κυρίου μας στους ώμους του" ίσως να αναφέρεται σε κάποιο φυλαχτό το οποίο περιείχε ένα τμήμα του πραγματικού Τίμιου Ξύλου. Ίσως πάλι να έγινε κάποιο μεταφραστικό λάθος και η ουαλική λέξη "ασπίδα" να μεταφράστηκε σαν "ώμος". Έτσι ο σταυρός που κουβαλούσε ο Αρθούρος ίσως ήταν ένα οικόσημο στην ασπίδα του.
Αγγλικό κείμενο εδώ Μετάφραση Orthodoxy-Rainbow
Η εμφάνιση της Παναγίας στον βασιλιά Αρθούρο
Ο βασιλιάς Αρθούρος της Βρετανίας ενάντια στους παγανιστές Σάξονες στην μάχη του Μπάθ.
Προσκύνημα σε ένα ξεχασμένο μοναστήρι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)