Ιερομόναχος Χρυσόστομος
Κουλουμουσιανός
Ο Θεός των Μυστηρίων
Η θεολογία των Κελτών στο φως της Ελληνικής Ανατολής
Εκδοση Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου
Αγιον Ορος, 2008, σελ. 312
Το έργο αυτό ξεκίνησε από μια αίσθηση, εξομολογείται ο συγγραφέας - μοναχός. Την αίσθηση της οικειότητας που νιώθει ένας Ελληνας Ορθόδοξος στο περιβάλλον των μνημείων του αρχαίου Κελτικού μοναχισμού. Παράδοξη αίσθηση, μια και αναφερόμαστε σε κόσμους με διακριτά πολιτισμικά ιδιώματα, μα και γι' αυτό αίσθηση προκλητική. Πράγματι, πολλά έχουν γραφτεί για την αρχαία παράδοση της Ιρλανδίας και της Βρετανίας, είναι όμως η πρώτη φορά που παρουσιάζεται ο καρπός μιας μεθοδικής συγκριτικής σπουδής της Κελτικής και της Ανατολικής πνευματικότητας. Καρπός που συνδυάζει την επιστημονική ακρίβεια με την καλλιέπεια και τη ζέουσα ροή της έκφρασης. Ετσι, απευθύνεται όχι μόνο στην ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο.
Δύο γεωγραφικά άκρα
Το βιβλίο αφορά τη διερεύνηση των μοναστικών πηγών που γεωγραφικά εντοπίζονται στα δύο άκρα της Ρωμαϊκής οικουμένης, τη Μικρά Ασία από τον 4ο έως τον 7ο αιώνα και την Ιρλανδία έως την κατάκτησή της από τους Νορμανδούς τον 12ο αιώνα. Αναδιφώντας με σεβασμό και διεισδυτικότητα στις πολλές και διάσπαρτες πηγές, και καλά ενημερωμένος στη σύγχρονη βιβλιογραφία, ο συγγραφέας, χωρίς να επιδιώκει a priori την πρωτοτυπία, ανοίγεται σε νέους δρόμους και δημιουργικές συνθέσεις, επιζητώντας να φθάσει στα ουσιώδη και κάποτε να αγγίξει τον τύπον των ήλων: Ποια είναι η ταυτότητα του Χριστιανισμού και ποια η έννοια της πνευματικότητας; Ποια είναι τα εσωτερικά στοιχεία που φέρνουν τόσο κοντά τις δύο απομακρυσμένες παραδόσεις διαμορφώνοντας μια ενιαία στάση ζωής; Ανάμεσα στα σημεία σύγκλισης εστιάζει στην από κοινού αφομοιωτική στάση των δύο κοινωνιών έναντι της προχριστιανικής τους παράδοσης, στάση που δεν είναι άσχετη με την ερμηνεία της συνεχούς παρουσίας του Θεού στον κόσμο και στην ιστορία.
Πιο αναλυτικά: Ο π. Χρυσόστομος, προχωρώντας σε μια βαθιά αλλά εύληπτη θεολογία, αναδεικνύει τις κοινές προϋποθέσεις στην ερμηνεία και βίωση του Χριστιανισμού, με βασικό άξονα το Τριαδολογικό δόγμα, την εμπειρική διάκριση απρόσιτης ουσίας και μεθεκτών ενεργειών στη θεότητα, κι ακόμη με άξονα την ολιστική ανθρωπολογία.
Απρόσιτο μυστήριο
Αυτό ακριβώς δηλώνει και ο τίτλος, παρμένος από ένα ιρλανδικό ποίημα του 9ου αιώνα. «Ο Θεός των μυστηρίων» σημαίνει ότι ο Θεός ακόμη και στην ενσάρκωσή του, ακόμη και μέσα στα «μυστήρια» της Εκκλησίας, παραμένει απρόσιτο μυστήριο. Και μαζί του ολόκληρη η δημιουργία διατηρεί το μυστηριακό χαρακτήρα της. Γι' αυτό και η αγιότητα -ως γνώση του Θεού- δεν εξαρτάται από ορθολογιστικά οικοδομήματα ούτε από ιεραρχικές δομές, αλλά χτίζεται στην προσωπική κοινωνία με τον Θεό, στο μυστήριο της καθαρμένης αγάπης.
Ακριβώς στην προσέγγιση της αγιότητας καθίσταται περισσότερο εμφανής η διαφοροποίηση τόσο της Κελτικής όσο και της Ανατολικής παράδοσης, από την παράδοση του Δυτικού Ρωμαϊκού κόσμου. Ο μοναχισμός -κυρίαρχη έκφραση στην Ιρλανδία και σημείο αναφοράς για τον Ελληνα της Ανατολής- με την έμφαση που δίνει στο προσωπικό και χαρισματικό στοιχείο λειτουργεί ως αντίρροπο βάρος στο Imperium Romanum, που ευνοεί την ιεροκρατική δόμηση, τον θεσμό, τη δικανική ερμηνεία και οργάνωση της ζωής. Η θεολογία των Κελτών και των Ελλήνων χαρακτηρίζεται από ένα καθολικό όραμα, το όραμα του ανακαινισμού της συμπαντικής πραγματικότητας στη δόξα και το κάλλος του Χριστού, που αποτελεί το κέντρο της κτίσης και της ιστορίας στη δραματική της πορεία. Δεν πρόκειται για μια θεολογία που βασίζεται στην παραμέριση της ιστορίας ούτε πάλι για θεολογία που χάνει το εσχατολογικό της όραμα στις ιστορικές δομές.
Πολιτισμός και Ορθοδοξία
Οι Κέλτες πατούν επάνω στα χνάρια των Ελλήνων, φαίνεται να υποστηρίζει το βιβλίο, χωρίς όμως να πέφτει σε ομολογιακές αγκυλώσεις ή εθνικές ρητορείες. Το αντίθετο μάλιστα. Το Ευαγγέλιο μπορεί να προκαλέσει τις ίδιες αντιδράσεις και το Πνεύμα μπορεί να εμπνεύσει κατά τον ίδιο τρόπο ανθρώπους άγνωστους μεταξύ τους, όσο κι αν η ψυχική ιδιοσυγκρασία και η συλλογική μνήμη αποτυπώνει την ίδια εμπειρία με διαφορετικούς τρόπους. Εδώ, άλλωστε, έγκειται η δυσκολία αλλά και η επιτακτική ανάγκη μιας συγκριτικής προσέγγισης σε ένα κόσμο που αναζητά την αρμονία μιας πολυπολιτισμικής ταυτότητας. Ο συγγραφέας διασπά τη συνήθη ιδεολογική ταύτιση πολιτισμού και Ορθοδοξίας, αφού η Ορθοδοξία -ως εμπειρία και ζωή- αγιάζει κάθε άνθρωπο στο δικό του πολιτισμό. Η Ορθοδοξία δεν είναι σωστό να θεωρείται η βυζαντινή ή «ανατολική» εκδοχή του Χριστιανισμού - ο επαρχιωτισμός αυτός που διακατέχει σήμερα αρκετές συνειδήσεις απαξιώνει την αληθινή παράδοση των Πατέρων της Εκκλησίας, και προσφέρει λαβές για παρερμηνείες και ιστορικές παραναγνώσεις.
Το έργο αποτελεί το πρώτο μέρος μιας ευρύτερης συγκριτικής έρευνας του Κελτικού και του Ανατολικού μοναχισμού. Ο στόχος του μοναχού συγγραφέα είναι διττός: αφενός η γνωριμία της μακρινής Κελτικής Δύσης από τους Ορθόδοξους της Ανατολής, αφετέρου η ανάδειξη στα μάτια των Ευρωπαίων μιας μη ελληνικής, θαμμένης Ορθοδοξίας, που μπορεί ωστόσο να τροφοδοτήσει τις συνειδήσεις εκείνων που αναζητούν τις αρχέγονες ρίζες της Ευρώπης. Το βιβλίο περιβάλλεται από καλαίσθητο εξώφυλλο, με θέμα μια ολοσέλιδη παράσταση των πειρασμών του Χριστού από το Ιρλανδικό ευαγγέλιο του Κελλς (8ος - 9ος αι.), που φυλάσσεται στο Δουβλίνο και έχει εκτιμηθεί ως το ωραιότερο εικονογραφημένο χειρόγραφο της μεσαιωνικής Δύσης.
http://www.kathimerini.gr/347372/article/politismos/arxeio-politismoy/fws-e3-anatolhs-stoys-keltes
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου